وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.

خطبه­ی 223 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمین (علیه­السلام) / قسمت چهارم

وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً (همواه به یاد خداوند باش و همواره با یاد او آرام مأنوس باش) وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ (تصوّر کن در حال روی گردانیت از خداوند، روی آوردن او به سوی خودت را) یَدْعُوکَ إِلَى عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ (او تو را به سوی عفو خود فرامی­خواند و با فضل خود قصد کرده و گناهانت را بپوشاند.) وَ أنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَى غَیْرِهِ (در حالی که تو از خداوند روی گردانیده­ و به غیر او توجه می­کنی.) فَتَعَالَى مِنْ قَوِیٍّ مَا أکْرَمَهُ (پس خداوند بلند و برتر است از هر ذی قوّتی و با این حال چقدر کریم و بخشنده است؟!) وَ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أجْرَأَکَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ (از هر کوچک و ضعیفی، کوچک­تر و ضعیف­تر هستی و با این حال چه چیز تو را جرأت بخشیده بر معصیتش) وَ أَنْتَ فِی کَنَفِ سِتْرِهِ‏  مُقِیمٌ (در حالی که تو در پناه پوشش او اقامت گزیده­ای!) وَ فِی سَعَةِ فَضْلِهِ مُتَقَلِّبٌ (و در وسعت فضل او رونده­ای) فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ (گناه و معصیت تو مانع فضل و رحمت او نشد) وَ لَمْ یَهْتِکْ عَنْکَ سِتْرَهُ (و پاره نکرد برای تو پرده­ی عیب پوش خود را) بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ (بلکه خالی نشد ازفضل و احسانش به قدر چشم بر هم زدنی!) فِی نِعْمَةٍ یُحْدِثُهَا لَکَ (در نعمتی که آن را برای تو پدید می­آورد) أوْ سَیِّئَةٍ یَسْتُرُهَا عَلَیْکَ (یا گناهی که بر تو می­پوشاندش) أَوْ بَلِیَّةٍ یَصْرِفُهَا عَنْکَ (یا بلایی که از تو دورش می­سازد) فَمَا ظَنُّکَ بِهِ لَوْ أطَعْتَهُ (پس گمان تو به پروردگارت چیست اگر اطاعتش کنی؟!) وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ أنَّ هَذِهِ الصِّفَةَ کَانَتْ فِی مُتَّفِقَیْنِ فِی الْقُوَّةِ مُتَوَازِیَیْنِ فِی الْقُدْرَةِ لَکُنْتَ أوَّلَ حَاکِمٍ عَلَى نَفْسِکَ بِذَمِیمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَسَاوِئِ الْأَعْمَالِ (به خدا قسم اگر این صفت ـ یعنی: لطف خدا و عصیان تو ـ در مورد دو نفر که از جهت توان و قدرت با یکدیگر مساوی بودند بود، خودت اوّلین حاکم علیه نفس خودت بودی به اخلاق مذموم و عمل­های بد!)

شرح و توضیح:

وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً: کلمه­ی «کن» مفید استمرار است. یعنی همواره مطیع خداوند  بوده و همواره به ذکر او مأنوس باش. این مطلب اشاره­ای است به مشکل بزرگی که در میان ما وجود دارد. یعنی گاهی از خدا اطاعت می­کنیم و گاهی سرپیچی! گاهی به یاد خدا هستیم و گاهی غافل! پیام حضرت در این قسمت از خطبه آن است که علاوه بر اطاعت از خداوند و ذکر او توجه به استمرار و پیوستگی آن هم داشته و در همه­ی شئون زندگی خود این­گونه باشید.

وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ: امکان ندارد که کشی رویش به سوی خدا باشد و در عین حال نافرمانی او را داشته باشد، لذا هر کس که معصیت خدا را بکند، قبل از آن به خدا پشت کرده و از او روی گردان شده است. لطف و محبت خداوند در حق بندگانش چنان است که حتی در چنین حالتی هم به او روی کرده و به او توجه رحمانی می­کند. توجه به این حال، انسان گنه­کار را شرمنده و خجل می­سازد.

یَدْعُوکَ إِلَى عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ وَ أنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَى غَیْرِهِ: حضرت در این قسمت نمونه­های دیگری از لطف خداوند به بنده­ی عاصی خود را بیان می­کند تا بر میزان شرم و خجالت او بیفزاید. حضرت امیر می­فرماید: در همان حالی که به خدا پشت کردی او به تو روی می­آورد. به صورتی که تو را به سوی عفو و بخشش خود فرا می­خواند و تو را با فضل و بخشش خود می­پوشاند. (غمّد: ستر ما کان) همه­ی این­ها در حالی است که تو از خداوند روی گردانده و به سوی غیر او روی آورده­ای. به دنیا و علایق دنیایی خود کردی و یاد خدا و اطاعت از او را به فراموشی سپرده­ای!

در قرآن کریم آمده است: قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أسْرَفُوا عَلى‏ أنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ.بگو: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.

فَتَعَالَى مِنْ قَوِیٍّ مَا أکْرَمَهُ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أجْرَأَکَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ: خداوند بزرگتر از هر بزرگی و قوی­تر از هر نیرومندی است. کسی که قدرت­مند است معمولا اعمال قدرت می­کند و از کنار مخالفین خود به سادگی عبور نمی­کند. اما خداوند اینگونه نیست. لذا حضرت می­فرمایند: با وجود این همه قدرت و علوّ مقام، چقدر کریم و بخشیده است؟! از آن طرف انسان کوچک­تر از هر کوچکی و ضعیف­تر از هر ضعیفی است و در عین حال در مقابل این خدا اظهار بزرگی و تکبر می­کند و معصیت او را انجام می­دهد!   

فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ: این مطلب به دلیل همان کرم خداست که حضرت با نوعی تعجب فرمودند: چقدر کریم است؟!

بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ: ما انسان­ها آن به آن و لحظه به لحظه نیرو و توان خود را از خداوند می­گیریم. اگر لحظه­ای توجه و لطف خود را از ما بگیرید همچون تکه گوشتی در گوشه­ای بی­حرکت می­افتیم. لحظه به لحظه اکسیژن در اختیار ما قرار می­دهد تا به راحتی تنفس کنیم. هنگام گرسنگی غذایی در اختیارمان قرار می­دهد و هنگام تشنگی آب گوارایی برای نوشیدن به ما می­دهد. این­ها گوشه­ی بسیار کوچکی از لطف عام خداوند در حق همه­ی انسان­ها می­باشد.

تذکّر: کسانی که از گرسنگی یا تشنگی می­میرند، در واقع عمرشان به سر آمده و رزقشان تمام شده. خداند هر شخصی را به گونه­ای از دنیا می­برد و ممکن است وسیله­ی از دنیا بردن بخی گرسنگی و یا تشنگی باشد. لذا این مطلب منافاتی با لطف بی­کران و همیشگی او ندارد.  

پی نوشت:    . سوره­ی مبارکه­ی زمر، آیه­ی53.